شیرین عبادی؛ حقوقدان ایرانی

شیرین عبادی حقوقدان، قاضی سابق دادگاه انقلاب، فعال حقوق بشر، مدرس دانشگاه، نویسنده ی ایرانی و از بنیان گذاران کانون مدافعان حقوق بشر و انجمن حمایت از حقوق کودکان است. او اولین زن در تاریخ دادگستری ایران است که به ریاست دادگاه برگزیده شده و از سال 1354 تا انقلاب 1357 در این سمت فعالیت داشته است.

نام: شیرین عبادی

تاریخ تولد: 1326/03/30

ملیت: ایرانی

محل سکونت: لندن، انگلستان

وضعیت تاهل: همسر سابق جواد توسلیان

فرزندان: دو دختر (نرگس و نگار)

بیوگرافی شیرین عبادی

شیرین عبادی متولد 30 خرداد 1326 در همدان است. پدرش محمد علی عبادی یکی از اولین استادان حقوق تجارت ایران بود و ریاست اداره‌ی ثبت شهر همدان را بر عهده داشت که در سال 1993 درگذشت. او دو خواهر و یک برادر دارد که همه‌ی آن‌ها تحصیلات دانشگاهی دارند. خانواده‌ی عبادی زمانی که او یک سال سن داشت به تهران نقل مکان کردند. او در سال 1354 با مهندس جواد توسلیان عضو هیئت مدیره‌ی شرکت خانه سازی وابسته به سازمان تامین اجتماعی ازدواج کرد و از او دو فرزند دختر به نام‌های نگار و نرگس دارد. نگار در دانشگاه‌های شریف، مک گیل و جورجیا مهندسی برق خوانده و استادیار موسسه ی فناوری استیوز در نیویورک است. نرگس در دانشگاه تهران حقوق خوانده و اکنون در انگلستان خبرنگار و تحلیلگر حقوقی است. شیرین عبادی در سال 1389 در خارج از کشور بعد از پخش یک برنامه علیه او در صدا و سیمای ایران از همسرش جدا شد. او در خرداد 1388 از ایران خارج شد و اکنون در شهر لندن انگلستان زندگی می کند.

تحصیلات شیرین عبادی

شیرین عبادی دوره ی دبیرستان را در دبیرستان‌های انوشیروان دادگر و رضاشاه کبیر به اتمام رساند و در سال 1344 در مقطع کارشناسی حقوق در دانشگاه تهران آغاز به تحصیل کرد و در سال 1348 در آزمون قضاوت وزارت دادگستری قبول شد و در اسفند 1348 به عنوان قاضی در تهران آغاز به کار کرد. او در سال 1350 فوق لیسانس حقوق خصوصی خود را از دانشگاه تهران کسب کرد و در سال 1354 به ریاست شعبه‌ی 24 دادگاه شهرستان رسید. شیرین عبادی دارای مدرک دکترای افتخاری در رشته‌ی حقوق از کالج ویلیامز (2004 میلادی)، دانشگاه مارکوت (2009 میلادی)، دانشگاه کمبریج (2011 میلادی)، دانشگاه لندن (2012) و انجمن حقوق انتاریو (2012 میلادی) می‌باشد.

شیرین عبادی در دادگستری ایران

شیرین عبادی اولین زن در تاریخ دادگستری ایران است که به ریاست دادگاه برگزیده شده و از سال 1354 تا انقلاب 1357 در این سمت فعالیت داشته است. شیرین عبادی در بهمن 1357 پس از سقوط حکومت شاهنشاهی از مقام قضات برکنار شد و منشی دادگاهی شد که در آن رئیس بود. بعد از اعتراض زنان قاضی به این وضع، او به عنوان کارشناس در قوه ی قضاییه ماند و با رسیدن سال‌های کاری‌اش در سیستم قضایی ایران به 15 سال درخواست بازنشستگی پیش از موعد کرد. پس از آن که با درخواست وکالت او موافقت نشد، او از این بازنشستگی اجباری برای تحقیق، نوشتن و انتشار کتاب و مقالاتی در زمینه‌ی حقوقی در نشریات و روزنامه‌های ایران استفاده کرد. او در مدتی که برای صدور پروانه‌ی وکالتش در انتظار بود به تدریس دوره‌های حقوق بشر در دانشگاه تهران پرداخت.

وکالت‌های جنجالی شیرین عبادی

پروانه‌ی وکالت شیرین عبادی در سال 1371 بعد از استقلال کانون وکلا و کاهش نفوذ قوه ی قضاییه صادر شد و او دفتر وکالت خود را تاسیس کرد. او دفاع از پرونده‌های مخالفان سیاسی و چهره‌های سرشناس فرهنگی و مطبوعاتی در ایران را برعهده داشت. از جمله‌ی آن‌ها به وکالت خانواده‌ی داریوش و پروانه فروهر که در جریان قتل‌های زنجیره‌ای با چاقو به قتل رسیدند و عزت الله ابراهیم‌نژاد که در حمله به کوی دانشگاه کشته شد، می توان اشاره کرد. او در سال 1378 به همراه محسن رهامی مدارکی را مبنی بر دست داشتن برخی مقامات حکومتی در قتل و شکنجه‌ی دانشجویان دانشگاه تهران ارائه کرد که منجر به تشکیل یکی از بزرگترین پرونده‌های قضایی دهه‌ی 70 به نام “پرونده‌ی نوارسازان” شد. پس از انتشار این مدارک او و محسن رهامی به اتهام نشر اکاذیب و افترا دستگیر و به زندان محکوم شدند، اما در دادگاه تجدید نظر تبرئه شدند. شیرین عبادی وکالت حبیب الله پیمان، عباس معروفی (سردبیر ماهنامه‌ی گردون) و فرج سرکوهی (سردبیر ماهنامه‌ی آدینه) را در کارنامه‌ی خود دارد. شیرین عبادی در هنگام مرور مستندات پرونده‌ی قتل‌های زنجیره‌ای نام خود را در لیست ترور رژیم با امضای وزیر اطلاعات وقت قربانعلی دری نجف آبادی دیده بود. او در سال 1381 در تدوین پیش‌نویس قانون حمایت از کودکان و نوجوانان همکاری داشت که به تصویب مجلس رسید.

شیرین عبادی در فروردین 1387 به خبرگزاری رویترز گفت وضعیت حقوق بشر در ایران در دو سال گذشته بدتر شده است. در همین سال دفتر کار او توسط نیروهای انتظامی بسته شد.

جایزه‌ی صلح نوبل شیرین عبادی

کمیته ی جایزه‌ی نوبل در 10 اکتبر 2003 در نروژ جایزه‌ی صلح نوبل را به دلیل فعالیت‌های شیرین عبادی در زمینه‌ی حقوق بشر و ترویج مردم سالاری در ایران به ویژه در مورد حقوق زنان و کودکان به او اعطا کرد. او نخستین ایرانی و زن مسلمان می‌باشد که این جایزه را دریافت کرده‌است. شیرین عبادی با استفاده از مبلغ نقدی این جایزه کانون مدافعان حقوق بشر، انجمن حمایت از حقوق کودکان و کانون مشارکت در پاک سازی از مین را بنیان نهاد.

واکنش‌ها به جایزه‌ی صلح نوبل شیرین عبادی

دریافت جایزه نوبل توسط شیرین عبادی در ایران واکنش‌های متفاوتی داشت. محافظه‌کاران ایرانی از او به خاطر نداشتن حجاب در مراسم اعطای جایزه انتقاد کردند و دادن جایزه را یک عمل سیاسی از سوی یک نهاد طرفدار‌ غرب عنوان کردند. محمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت ایران در واکنش به این جایزه ضمن ابراز خشنودی گفت: ” جایزه‌ی صلح نوبل، سیاسی‌ترین بخش جایزه ی نوبل است.” جیمی کارتر، برنده نوبل صلح سال قبل گفت: “عبادی برای ایران و سایر دنیا الهام‌بخش است.” سازمان عفو بین ‌الملل و بسیاری از فعالان حقوق بشر نیز این جایزه را به او تبریک گفتند.

شیرین عبادی کشتار مردم ایران پس از انتخابات 88 ریاست جمهوری ایران را در سازمان ملل مطرح کرد. بعد از تصمیم اتحادیه ی اروپا برای اعزام هئیت به ایران، صدا و سیمای ایران در واکنش به اتحادیه ی اروپا اقدام شیرین عبادی را به دلیل برنده شدن جایزه ی نوبل اعلام کرد.

ضبط اموال و دارایی‌های شیرین عبادی

در فروردین 1388 نسرین ستوده، وکیل شیرین عبادی در مصاحبه با رادیو فردا اعلام کرد که اموال و دارایی‌های شیرین عبادی به دلیل عدم پرداخت مالیات برای دریافت جایزه‌ی صلح نوبل و همچنین سخنرانی در کشورهای خارجی به مبلغ پانصد میلیون تومان در ایران توقیف شده و او ممنوع المعامله شده است. ماموران جمهوری اسلامی در 5 آذر 1388 مدال صلح نوبل شیرین عبادی را از صندوق امانات بانکی او در ایران برداشته و مصادره کردند. پس از آن وزارت خارجه ی نروژ با احضار کاردار ایران در اسلو به شدت نسبت به این عمل اعتراض کرد و دولت ایران مجبور به بازگرداندن مدال و دیپلم صلح نوبل شد.

تهدید شیرین عبادی به مرگ

شیرین عبادی چندین بار به علت دفاع از اقلیت بهائیان در ایران به مرگ تهدید شده است. در همین رابطه محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت در نامه‌ی به فرمانده‌ی نیروی انتظامی دستور داد تا فورا اقدام‌های لازم برای تامین امنیت و رفع نگرانی او انجام دهد.

برنامه‌ی تلویزیونی ایران علیه شیرین عبادی

در 20 خرداد 1389 در برنامه‌ی تلویزیونی 20:30 فیلمی درباره‌ی شیرین عبادی پخش شد که در بخش‌هایی از آن جواد توسلیان همسر عبادی حرف‌هایی علیه او گفت و عبادی را عامل بیگانگان و جایزه‌ی صلح نوبل او را ابزاری برای براندازی معرفی کرد. شیرین عبادی در مراسمی در فرانسه این اعتراف‌ها را مربوط به هشت ماه قبل که همسرش بازداشت بوده عنوان کرد و آن‌ها را ساختگی نامید. او در بخشی از کتاب “تا آزادی” چگونگی فشار وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی را بر روی همسرش شرح داده است. برخی از منتقدان این افشاگری شیرین عبادی را شجاعانه دانسته و او را تحسین کرده اند.

دیدگاه‌های سیاسی شیرین عبادی

شیرین عبادی در سال 1388 در مصاحبه‌‌ی با دویچه‌وله ضمن مخالفت با هرگونه راه‌حل نظامی عنوان کرد که برای مذاکره‌ی دولت‌های اروپایی با محور اصلی حقوق بشر و دموکراسی با دولت ایران تلاش می کند. او ارسال پرونده حصر خانگی رهبران جنبش سبز به شورای عالی امنیت ملی ایران را اقدامی فراقانونی خواند و سال 1392 به رادیو فردا گفت این اقدام تنها نشان ‌دهنده‌ی تصمیم ‌های فراتر از قانون است.

شیرین عبادی در اردیبهشت 1394 در هنگام قدرت گرفتن داعش عنوان کرد که داعش یک ایدئولوژی است و یک ایدئولوژی با بمب نابود نمی‌شود و کشورهای غربی به جای بمب و اسلحه باید با کتاب و گسترش آموزش به جنگ افراط‌ گرایان اسلامی بروند.

شیرین عبادی در گفتگو با یک روزنامه ایتالیایی تظاهرات سال 1396 مردم ایران را ناشی از وضعیت اقتصادی، شکاف میان فقیر و غنی، سانسور و هزینه‌های نظامی حکومت ایران دانست و گفت این جنبش بزرگ اعتراضی ممکن است از موج سبز فراتر رود. او در سخنرانی‌‌های گوناگون از بهبود نیافتن شرایط حقوق بشر در ایران پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس‌ جمهور انتقاد کرده ‌است. او در اردیبهشت 1398 از تحریم‌های آمریکا علیه ایران حمایت کرد و خواستار توقف پخش برنامه‌های تلویزیونی غیرفارسی زبان ایران از ماهواره‌های غربی و همچنین تغییر قانون اساسی ایران شد.

شیرین عبادی حامی کمپین نه به حجاب اجباری

شیرین عبادی در سال 1385 یکی از حامیان اولیه و مشاوران کمپین یک میلیون امضا علیه حجاب اجباری در ایران بود.

افتخارات شیرین عبادی

در 16 مارس 2011 یکی از خیابان‌های شهر پواتیه در فرانسه به نام شیرین عبادی نام گذاری شد. شهر پواتیه در نزدیکی پاریس واقع شده است و دومین شهر با اهمیت دانشگاهی در این کشور محسوب می شود.

در سال 2004 میلادی مجله فوربز شیرین عبادی را یکی از صد زن قدرتمند جهان اعلام کرد.