محمدرضا شجریان موسیقی‌دان، آهنگساز، خواننده و خوشنویس اهل ایران است. او رئیس شورای عالی خانه‌ی موسیقی ایران، بنیان گذار گروه شهناز و مبدع چند ساز موسیقی می‌باشد. شجریان در قرائت قرآن نیز فعالیت داشته و دعای ربنا، معروف‌ترین تلاوت قرآنی او توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان اثر ملی ثبت شده است.
| نام: محمدرضا شجریان |
| تاریخ تولد: 1319/07/01 |
| تاریخ وفات: 1399/07/17 |
| ملیت: ایرانی |
| محل سکونت: تهران، ایران |
| وضعیت تاهل: متاهل (فرخنده گل‌افشان 1370-1340؛ کتایون خوانساری 1370) |
| فرزندان: همسر اول (سه دختر: راحله، افسانه، مژگان؛ یک پسر: همایون)؛ همسر دوم (یک پسر: رایان) |
| اینستاگرام: (259k) officialshajarian |
بیوگرافی محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان متولد 1 مهر 1319 در مشهد، ایران بود. پدرش قاری قرآن بود و به همین دلیل از کودکی تحت تعلیم او قرار گرفت. او در سال 1338 به دانش سرای مقدماتی در مشهد رفت و در همان سال برای نخستین بار با یک معلم موسیقی به نام جلال اخباری آشنا شد و سنتور را نزد او فراگرفت. پس از دریافت دیپلم دانش سرای عالی به استخدام آموزش و پروش درآمد و به تدریس مشغول شد. او تا سال 1347 در استخدام آموزش و پرورش بود و در اردکان از توابع چناران به تدریس می‌پرداخت. محمدرضا شجریان در سال 1346 به تهران رفت و با احمد عبادی آشنا شد و در کلاس اسماعیل مهرتاش شرکت کرد. او در همین سال در انجمن خوشنویسان نزد ابراهیم بوذری خوشنویسی را آموخت و از سال 1347 یادگیری آن را نزد حسن میرخانی ادامه داد. او در سال 1349 درجه ی ممتاز در خوشنویسی را کسب کرد و در سال 1389 آثار خطاطی خود را در نمایشگاهی در تالار وحدت به همراه منتخبی از خوشنویسان معاصر به نمایش گذاشت.
فعالیت‌های محمدرضا شجریان در عرصه‌ی خوانندگی
نخستین‌بار در سال 1331 صدای تلاوت قرآن محمدرضا شجریان از رادیو خراسان پخش شد. او تا سال 1350 به درخواست پدر با نام مستعار سیاوش بیدگانی با رادیو همکاری می‌کرد و پس از آن با اجازه‌ی او از نام اصلی خود استفاده کرد. محمدرضا شجریان در همین سال یادگیری سنتور و ردیف‌های آوازی را نزد فرامرز پایور ادامه داد. در سال 1352 در برنامه‌ی گل‌ها با نورعلی‌خان برومند آشنا شد و شیوه‌ی آوازی سید حسین طاهرزاده را نزد او آموخت و از سال 1352 نزد عبدالله دوامی ردیف آوازی او و شیوه‌های تصنیف‌خوانی را فراگرفت. او در همین سال به همراه گروهی از هنرمندان به سرپرستی داریوش صفوت به عضویت مرکز حفظ و اشاعه‌ی موسیقی درآمد. محمدرضا شجریان در سال 1354 در جشن هنر شیراز برنامه‌ی زنده‌ی راست پنجگاه را اجرا کرد که مورد استقبال قرار گرفت و بعدها آن را در یک آلبوم موسیقی با همین نام منتشر کرد. او در سال 1356 در مسابقه‌ی کشوری تلاوت قرآن رتبه‌ی نخست و در سال 1357 در مسابقات جهانی تلاوت قرآن در مالزی رتبه‌ی دوم جهان را به دست آورد. او در اسفند 1357 شرکت دل آواز را تاسیس کرد. محمدرضا شجریان در همین سال همکاری خود را با سازمان‌های دولتی قطع کرد. او در سال 1358 دعای ربنا و مناجات مثنوی افشاری را به صورت بداهه و بدون تمرین خواند. این دعا از اصلی ترین برنامه‌های رادیو در ماه رمضان به مدت سی سال پخش شد. او در دهه‌ی 1360 همکاری گسترده‌ی با پرویز مشکاتیان آغاز کرد و آلبوم‌های بیداد، آستان جانان، سر عشق (ماهور)، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک را در طول این سال‌ها منتشر کرد و به همراه گروه عارف و به سرپرستی پرویز مشکاتیان کنسرت‌هایی در خارج از ایران اجرا کرد.
کنسرت‌ها و آلبوم‌های محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان در سال 1370 با همکاری داریوش پیرنیاکان، مرتضی اعیان و جمشید عندلیبی، کنسرت‌هایی را در تور اروپا و آمریکا برگزار کرد و پس از آن آلبوم‌های پیام نسیم، دل مجنون و سرو چمان را منتشر کرد. او در سال 1371 با همکاری گروه آوا آلبوم آسمان عشق را منتشر کرد و مدتی بعد آلبوم مربوط به کنسرت پاریس او در سال 1372 در قالب آلبوم چشمه نوش به بازار عرضه شد. محمدرضا شجریان در طول سال‌های دهه‌ی هفتاد آلبوم‌های بهاریه، جان عشاق، گنبد مینا، قاصدک، یاد ایام، رسوای دل، در خیال، معمای هستی، عشق داند، شب وصل، شب، سکوت، کویر، آهنگ وفا، آرام جان، بوی باران و زمستان است را منتشر کرده است. آلبوم زمستان است در سال 1379 به صورت زنده در کالیفرنیا اجرا و ضبط شد و سپس به بازار آمد. این آلبوم بر اساس شعر زمستان از مهدی اخوان ثالث اجرا شده است.
محمدرضا شجریان در سال 1381 دو آلبوم بی تو بسر نمی‌شود و فریاد را منتشر کرد. این دو آلبوم نامزد جایزه گرمی شدند. او در زمستان 1382 برای کمک به زلزله‌زدگان بم در تهران کنسرتی با نام هم نوا با بم برگزار کرد و درآمد حاصل از آن را به پروژه‌ی باغ هنر بم اختصاص داد. او در پاییز 1384 پس از برگزاری کنسرتی آلبوم‌های ساز خاموش و سرود را منتشر کرد. محمدرضا شجریان از سال 1386 به همکاری با گروه آوا پرداخت و کنسرت‌های در تهران، اصفهان، اروپا، آمریکا و کانادا اجرا کرد. پس از برگزاری کنسرت در ونکوور کانادا و گلوب اند میل، شجریان به عنوان افسانه‌ی موسیقی شرق معرفی شد. در این دوران دو اثر به نام‌های غوغای عشق‌بازان و کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا به بازار عرضه شد.
آلبوم طریق عشق اثر مشترک محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان در 5 مهر 1395 منتشر شد و توسط همایون شجریان در تالار وحدت رونمایی گردید.
مجموعه‌ی تلاوت قرآن محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان در سال 1378 یک مجموعه تلاوت قرآن به نام به یاد پدر در قالب 2 سی دی مجزا پس از وفات پدرش منتشر کرد. همچنین فیلمی از قرائت قرآن او در مراسم پدرش بر روی فضای مجازی منتشر شد که در آن بخشی از سوره‌ی الرحمن را تلاوت می‌کند.
گروه شهناز محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان در سال 1387 یک گروه موسیقی به نام شهناز تاسیس کرد که در آن از سازهای ابداعی خودش به جای سازهای غربی مثل ویولون استفاده می‌شود. او در سال 1389 به همراه گروه شهناز یک تور کنسرت جهانی برگزار کرد. مجید درخشانی این دو کنسرت را از موفق‌ترین کنسرت‌های این گروه می‌داند که در آن از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان استفاده شده است.
محمدرضا شجریان آلبوم صوتی مرغ خوش‌خوان و دو آلبوم تصویری کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی و کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در تهران را در اوایل دهه‌ی 1390منتشرکرد. پس از آن، به صورت موقت با همکاری برادران پورناظری آلبوم رنگ‌های تعالی را منتشر کرد. او در سال 1393 یک بار دیگر به‌همراه گروه شهناز و با حضور سعید فرج‌پوری یک تور کنسرت جهانی با عنوان سرگشتگان عشق برگزار کرد.
ممنوع الپخشی دعای ربنای محمدرضا شجریان در تلویزیون
محمدرضا شجریان پس از دهمین دوره ی انتخابات ریاست جمهوری ایران در نامه ی به عزت‌الله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثار او در صدا و سیما خودداری کند و در همین دوران زبان آتش را در حمایت از معترضان و در پی اعتراضات سال 1388 با آهنگ‌سازی خودش و تنظیم مجید درخشانی و شعر فریدون مشیری منتشر کرد. پس از آن پخش دعای ربنا نیز در صدا و سیما ممنوع شد.
سازهای ابداعی محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. او در 18 اردیبهشت 1390 در تالار بهارخانه‌ی هنرمندان این سازها را که برخی از آن‌ها عبارتند از صراحی، شهر آشوب، ساغر، کرشمه، سبو بطور رسمی به نمایش عمومی درآورد.
جوایز و افتخارات محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان در سال 1378 موفق به دریافت جایزه پیکاسو و دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شد و در سال 2006 نشان موتزارت را از سازمان یونسکو دریافت نمود. در سومین سال بزرگداشت ادب و هنر پارسی در دانشگاه استنفورد آمریکا در 28 آبان ماه 1389 جایزه‌ی بیتا به دست بنیان‌گذارش بیتا دریاباری و نشان شوالیه‌ی ملی لیاقت در آیینی رسمی در 23 ژوئن 2014 در سفارت فرانسه در تهران توسط برونو فوشه، سفیر فرانسه به محمدرضا شجریان اهدا شد.
در 11 فروردین 1398 جایزه‌ی ویژه‌ی خداوندگار موسیقی در جشنواره سالانه موسیقی بنیاد آقاخان در شهر لیسبون پرتغال به شجریان اهدا شد. مژگان شجریان به نیابت از او این جایزه را دریافت نمود.
نامگذاری یک خیابان به نام محمدرضا شجریان
در فروردین 1398 اعضای شورای شهر تهران با پیشنهاد نامگذاری بلوار فلامک جنوبی و شمالی در منطقه 2 تهران به نام محمدرضا شجریان به موافقت رسیدند.
بیماری محمدرضا شجریان
در سال 1394 حسین نوش‌آبادی اعلام کرد که محمدرضا شجریان برای برگزاری کنسرت ممنوعیت قانونی دارد. او در 7 شهریور 1394 به علت عوارض ناشی از سرماخوردگی در بیمارستان کسری بستری شد. محمدرضا شجریان در پیام ویدئویی برای تبریک نوروز 1395 با چهرهی متفاوت و موهای بسیار کوتاه حاضر شد. برخی سایت‌ها از ابتلای او به سرطان کلیه خبر دادند.
محمدرضا شجریان همچنین مدتی در بهمن ماه 1398 در بیمارستان جم بستری شد. رییس بیمارستان جم دلیل بستری شدن محمدرضا شجریان را تعبیه راه عروقی برای دارورسانی راحت‌تر بیان کرد. همچنین روابط عمومی شرکت دل‌آواز اعلام کرد: محمدرضا شجریان هر چند وقت یک بار برای چک‌آپ باید چند روزی به بیمارستان برود و برای خلط ریه هم باید تحت نظر باشد تا عفونت احتمالی پیش نیاید. اما بهمن بابازاده، خبرنگار حوزه موسیقی در خبرگزاری ایسنا، در یک پیام توئیتری در خصوص گزارش‌های فوق نوشته است: استاد محمدرضا شجریان، دیروز (یکشنبه ششم بهمن) از سوی دکتر بهلولی مورد عمل جراحی قرار گرفته‌اند و هم اکنون تحت نظر پزشکان بیمارستان جم هستند.
درگذشت محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان، چهار سال پس از آن‌که برای آخرین بار جلوی دوربین ظاهر شد و اعلام کرد ۱۵ سال است به بیماری سرطان مبتلاست، روز یکشنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۹، به دلیل افت سطح هوشیاری در حدِ کمایِ عمیق به بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان جم تهران منتقل شد و سرانجام بعدازظهرِ پنجشنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۹ در سن ۸۰ سالگی درگذشت. در ساعت ۱۷ همان روز، همایون شجریان، فرزند وی نیز خبر درگذشت پدرش را در اینستاگرام رسمی خود تأیید کرد و نوشت: «خاک پای مردم ایران به دیار معشوق پرواز کرد».
پیکر محمدرضا شجریان صبح روز ۱۹ مهر ۱۳۹۹ نزدیک آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد. پیکر او با نوای ربنا به محل دفن رسید و پیش از خاکسپاری، همایون و مژگان شجریان به همراه جمعیت “مرغ سحر” را با گریه خواندند. ورود به محوطه دفن ممنوع اعلام شد و ترافیک سنگینی در راه به وجود آمد. همچنین در شبکه‌های اجتماعی گفته شد که نیروی انتظامی مسیرهای ورودی به مشهد و توس را بسته و نیروهای امنیتی حضور سنگینی در مراسم داشتند.
گالری عکس‌های محمدرضا شجریان
محمدرضا شجریان در کنار پسرش همایون شجریان محمدرضا شجریان و سازهای ابداعی‌اش
